.

1. Polskie Siły Zbrojne w ZSRR - Armia Andersa. Armia Polska na Wschodzie. [Iran, Irak, Palestyna, Egipt]

.

.

30.07.1941 r.

Podpisane zostało przez premiera rządu RP na uchodźstwie generała Władysława Sikorskiego i ambasadora ZSRR w Londynie Iwana Majskiego międzypaństwowe porozumienie pomiędzy Polską a ZSRR. W protokole dodatkowym rząd ZSRR zagwarantował "amnestię" dla obywateli polskich: więźniów politycznych i zesłańców pozbawionych wolności na terenie ZSRR w więzieniach i obozach Gułagu. Wskutek tego uzyskano warunki prawne do zwolnienia polskich więźniów Gułagu i stworzenia na ich bazie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR.

4.08.1941 r.

Generał brygady Władysław Anders został zwolniony z więzienia moskiewskiego, w którym przebywał od lutego 1940 r.

(Od grudnia 1939 r. przebywał  w więzieniu we Lwowie, po aresztowaniu przez NKWD.)

11.08.1941 r.

Generał brygady Władysław Anders został awansowany do stopnia generała dywizji i mianowany dowódcą Armii Polskiej w ZSRR.

14.08.1941 r.

Podpisano umowę wojskową, która dała podstawę do rozpoczęcia formowania Armii Polskiej w ZSRR.

22.08.1941 r.

Generał dywizji Władysław Anders wydał pierwszy rozkaz o formowaniu polskich sił zbrojnych oraz apel do obywateli polskich o wstępowanie do wojska.

W istniejących obozach NKWD dla jeńców polskich od 23 sierpnia 1941 roku rozpoczęły pracę komisje rekrutacyjne i do 12 września zaakceptowały one 24828 jeńców wojennych i internowanych. Łącznie wcielono do Armii 25115 osób, w tym 960 oficerów.

27.08.1941 r.

W gmachu polskiej ambasady w Moskwie odbyła się odprawa oficerów powołanych do pracy w dowództwie armii.

I/ Dowództwo i sztab:

Dowódca armii - gen. dyw. Władysław Anders; Szef sztabu armii - płk dypl. Leopold Okulicki; Kwatermistrz - płk dypl. Stanisław Pstrokoński; Szef oddziału I - ppłk dypl. Władysław Krogulski; Szef oddziału II - ppłk dypl. Jan Giełgud-Aksentowicz; Szef oddziału III - ppłk dypl. Kazimierz Wiśniowski; Szef saperów - płk Eustachy Górczyński; Szef uzbrojenia -  ppłk Jan Mara-Mayer; Szef intendentury - płk Adam Kosiba; Naczelny chirurg - płk dr Bolesław Szarecki; Szef sanitarny - ppłk dr Feliks Zalewski; Szef sądownictwa -  mjr Adam Kipiani.

II/ Dowództwa dywizji i ośrodka zapasowego:

5 Wileńska Dywizja Piechoty: dowódca - gen. bryg. Mieczysław Boruta-Spiechowicz; zastępca dowódcy - płk dypl. Jerzy Grobicki; szef sztabu - ppłk dypl. Zygmunt Berling;

6 Lwowska Dywizja Piechoty: dowódca - gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz; zastępca dowódcy - gen. bryg. Jerzy Wołkowicki; szef sztabu - mjr dypl. Ludwik Domoń;

Ośrodek zapasowy Armii: dowódca - płk dypl. Janusz Gaładyk; zastępca dowódcy - płk. B. Jaworowski.

IX-XI 1941 r.

Przygotowanie siedziby dowództwa i sztabu formującej się w ZSRR Armii Polskiej w Buzułuku, mieście położonym nad rzeką Samarą przy granicy z Kazachstanem, w obwodzie czkałowskim, (obecnie obwód orenburski). Formowanie jednostek rozpoczęto we wrześniu w Buzułuku, Tatiszczewie koło Saratowa oraz w Tockoje na linii kolejowej Kujbyszew (obecnie i poprzednio Samara), w Czkałowie (obecnie i poprzednio Orenburg). Zalążki oddziałów dywizji rozpoczęto formować we wrześniu 1941 r. w Ośrodku Zapasowym Armii w Tockoje. Dowódcą ośrodka był płk dypl. Bronisław Rakowski, a szefem sztabu ppłk Tadeusz Felsztyn. 20 października 1941 r. ośrodek został przekształcony w Ośrodek Organizacyjny Armii.

IX-XI 1941 r.

5 Wileńska Dywizja Piechoty formowała się w Tatiszczewie. W drugiej połowie września 1941 r. dostarczano sowieckie umundurowanie, sprzęt bojowy i uzbrojenie, które pochodziły z bieżącej produkcji radzieckiego przemysłu wojennego. Dywizja otrzymała: karabiny automatyczne i powtarzalne, działa artyleryjskie, działka i karabiny przeciwlotnicze, działa przeciwpancerne, moździerze, środki łączności, sanitarne, sprzęt saperski, transport samochodowy i konny.

Sformowano 13, 14 i 15 pułki piechoty, 5 pułk artylerii lekkiej, 5 dywizjon artylerii przeciwlotniczej. Pododdziały dywizyjne stanowiły: 5 batalion łączności, 5 batalion saperów, 5 dywizjon kawalerii i 5 batalion sanitarny. Ponadto dywizja posiadała zawiązki batalionu pancernego, kompanie lotników i komendę obozu.

22 września 1941 r. dywizja osiągnęła stan organizacyjny który umożliwił jej rozpoczęcie szkolenia bojowego.

15 października stan osobowy dywizji wynosił: 475 oficerów i 8617 szeregowców.

IX-XI 1941 r.

6 Lwowska Dywizja Piechoty formowana była w drugiej kolejności w Tockoje. W skład dywizji wchodziły trzy pułki piechoty: 16, 17, 18, dowództwo, sztab oraz służby. W etatowym składzie znajdowały się również: 6 batalion saperów, 6 batalion łączności i 6 batalion sanitarny. Poza etatem w dywizji zorganizowano: 6 batalion "Dzieci Lwowskich", 6 batalion pancerny, 6 pluton lotniczy oraz 6 oddział Pomocniczej Służby Kobiet.
10 października 1941 r. dywizja otrzymała transport konny, ale brakowało broni i sprzętu bojowego, sprzętu łączności i inżynieryjno-saperskiego. Dywizja posiadała na swym uzbrojeniu jedynie 200 karabinów otrzymanych z 5 Dywizji, które przeznaczono do służby wartowniczej i częściowo wykorzystywano w szkoleniu. W połowie października 6 dywizja piechoty liczyła: 393 oficerów, 11 344 podoficerów i szeregowców oraz 69 kobiet.

IX-XI 1941 r.

7 Dywizja Piechoty

6 września 1941 r. polsko-radziecka wojskowa komisja mieszana uzgodniła podniesienie stanu osób żywionych Armii Polskiej w ZSRR do 44 tys. oraz rozpoczęcie organizowania 7 Dywizji Piechoty i oddziałów armijnych, na co Sztab Generalny Armii Radzieckiej wyraził zgodę. W Ośrodku Zapasowym Armii w Tockoje  rozpoczęto organizowanie oddziałów 7 Dywizji Piechoty. Na stanowisko dowódcy dywizji przewidziano płk dypl. Leopolda Okulickiego, który wówczas pełnił funkcję szefa sztabu armii. Wyznaczono też dowództwa 19, 20 i 21 pułku piechoty. Brak odpowiednich oficerów nie pozwolił w pierwszej fazie na obsadzenie dowództw samodzielnych batalionów dywizji. Ostatecznie Dywizja została sformowana dopiero w 1942 r.

5 stycznia 1942 r. dowódca armii wydał rozkaz organizacyjny, zgodnie z którym 7 Dywizja Piechoty miała być formowana o łącznym stanie 663 oficerów i 13386 podoficerów i szeregowych. W rozkazie wskazano jako miejsce formowania dywizji miejscowość Kermine w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej (150 km na północny - zachód od Samarkandy). Dowódcą w 7 Dywizji Piechoty został płk dypl. Leopold Okulicki.

3-4.12.1941 r.

Rozmowy na Kremlu między J. Stalinem a gen. W. Sikorskim (premierem RP i Naczelnym Wodzem), z udziałem gen. W. Andersa.

Podpisanie polsko-sowieckiej deklaracji o współpracy, przewidującej m.in. formowanie na terenie ZSRR siedmiu dywizji Armii Polskiej.

.

.

I-II 1942 r.

Przeniesienie ośrodków formowania Armii Polskiej w ZSRR na południe, głównie do Uzbekistanu. Wyznaczono nowe rejony formowania i dowódców dywizji:

Dowództwo i sztab armii w Jangi-Jul, w Uzbeckiej Republice (30 km na południowy zachód od Taszkientu);
5 Dywizja — Dżałał-Abad w Kirgiskiej Republice (300 km od Taszkientu);
6 Dywizja — Szachriziabsa w Uzbeckiej Republice (70 krn na południe od Samarkandy);
7 Dywizja — Kermine w Uzbeckiej Republice (150 km na północny zachód od Samarkandy — na północ od Afganistanu), dowódca — gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz;
8 Dywizja — Czokpak w południowym Kazachstanie (100km na północny wschód od Taszkientu), dowódca płk. dypl. Bronisław Rakowski;
9 Dywizja — Margełan w Uzbeckiej Republice (dolina Fergany), dowódca płk dypl. Marian Bolesławicz;

10 Dywizja — Ługowaja w południowym Kazachstanie (140 km na zachód od Frunze), dowódca - płk piech. Alfred Jan Schmidt;

Ośrodek Organizacyjny Armii — Guzar w Uzbeckiej Republice (180 km na południowy wschód od Buchary);
Centrum Wyszkolenia Armii — Wrewskaja w Uzbeckiej Republice;
Centrum Wyszkolenia Artylerii — Karausu w Kirgiskiej Republice (Dżałał Abad);
Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej - Kainda w Kirgiskiej Republice;

Bataliony samochodowe Armii — Krabałdy w Kirgiskiej Republice (50 na zachód od Frunze);
1 pułk ułanów — Otar w południowym Kazachstanie (150 km na zachód od Ałma- Aty);
1 pułk łączności — Wieliko Aleksiejewskaja w Uzbeckiej Republice;
Ewakuacyjna Stacja Zdrowia — Krasnowodsk nad Morzem Kaspijskim w Turkmeńskiej Republice.

I-II 1942 r.

Sprzeciw gen. Andersa wobec propozycji sowieckiej skierowania 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty na front (powinna być użyta całość sił polskich).

W azjatyckich republikach ZSRR: Uzbeckiej, Kazachskiej i Kirgiskiej od lutego do końca sierpnia 1942 roku zmarło ponad 3100 żołnierzy oraz około 10 tysięcy osób cywilnych skupionych wokół jednostek.

III-IV 1942 r.

Rozmowy gen. Andersa ze Stalinem i uzyskanie zgody na częściową ewakuację Armii Polskiej do Iranu.

Pierwsza ewakuacja Armii Polskiej do Iranu (33 tysiące żołnierzy, 10 tysięcy cywilów).

VIII 1942 r.

Druga ewakuacja wojska i ludności cywilnej do Iranu (ok. 45 tys. żołnierzy i ok. 25 tys. osób cywilnych).

W dniach 5-9 sierpnia, w sześciu transportach kolejowych oddziały dywizji zostały przegrupowane z Kermine do Krasnowodska.

11 sierpnia wszystkie jednostki dywizji zgrupowały się w Polskiej Bazie Ewakuacyjnej w Krasnowodzku.

12 sierpnia żołnierzy oraz ludność cywilną zaokrętowano na radzieckie statki "Kaganowicz" i "Żdanow" i ewakuowana z Krasnowodska przez Morze Kaspijskie do Pahlevi w Iranie.

13 sierpnia oba statki zacumowały na redzie irańskiego portu Pahlevi w Iranie (okupowanym wówczas wspólnie od sierpnia 1941 przez wojska sowieckie i brytyjskie). Po wyokrętowaniu pododdziały marszem pieszym zostały skierowane do obozu położonego kilka kilometrów od Pahlevi, gdzie przeszły kwarantannę i otrzymały mundury tropikalne.

W dniach 16-19 sierpnia, po rekonstrukcji (reorganizacja, dozbrojenie) i rekonwalescencji żołnierzy, dywizja przegrupowała się do obozu Khanaquin w Iraku, gdzie ochraniała strategiczne pola naftowe w zagłębiu Mosul – Kirkuk przed dywersją niemiecką.

12.09.1942 r.

Armia Polska na Wschodzie została utworzona na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza PSZ, gen. broni Władysława Sikorskiego z 12 września 1942, w Iraku, Iranie i Palestynie z połączenia Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie i Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Nominacja gen. Andersa na dowódcę nowo utworzonej Armii Polskiej na Wschodzie.  (formacje ewakuowane z ZSRR oraz jednostki Polskie utworzone na Bliskim Wschodzie).

IX-X 1942 r.

Przemieszczenie wojsk ewakuowanych z ZSRR do Iraku. Sztab Armii ulokowano w Qizil Ribat (na północny wschód od Bagdadu). Reorganizacja oddziałów.

.

.

26.05-3.07.1943 r.

Wizyta gen. Sikorskiego na Bliskim i Środkowym Wschodzie. Decyzja o nowej organizacji Armii Polskiej na Wschodzie. Inspekcja jednostek podległych gen. Andersowi.

VII 1943 r.

Reorganizacja Armii Polskiej na Wschodzie. 21 lipca 1943 r.  na podstawie rozkazu i wytycznych Naczelnego Wodza generała broni Władysława Sikorskiego utworzony został 2 Korpus Polski z jednostek Armii Polskiej na Wschodzie. Dowództwo Korpusu objął gen. Władysław Anders.

VIII 1943 r.

Przemieszczenie 2 Korpusu do Palestyny. W Palestynie szeregi 2. Korpusu opuściło (zdezerterowało) kilkuset żołnierzy z bronią w ręku (Żydów), którzy stali się bojownikami Hagany w walce o niepodległe państwo Izrael. Generał Władysław Anders zakazał w poufnym rozkazie żandarmerii polskiej ścigania tych dezerterów (mimo, iż ich działalność była do roku 1948 skierowana przeciw Wielkiej Brytanii, której terytorium mandatowym była wówczas Palestyna).

25.11.1943 r.

Naczelny Wódz gen. broni Kazimierz Sosnkowski wydał "Wytyczne organizacyjne dla Armii Polskiej na Wschodzie". Armia Polska na Wschodzie została podzielona na trzy rzuty. Rzut pierwszy tworzył II Korpus Polski wraz z Bazą Armii Polskiej na Wschodzie. Rzut drugi tworzył sztab armii i jednostki, które nie weszły w skład 2 Korpusu Polskiego. Trzeci rzut stanowiły jednostki armii pozostające na terenie Palestyny, Syrii i Iranu.

XI 1943 r. - I 1944 r.

Inspekcja Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego w oddziałach polskich w Palestynie.

Przegrupowanie 2 Korpusu do Egiptu do rejonu Qassassin (okolice Aleksandrii i Port Saidu). 2 Korpus liczył wówczas ponad 52 tysiące żołnierzy.

W jego skład wchodziły: 3 Dywizja Strzelców Karpackich [3 DSK], 5 Kresowa Dywizja Piechoty [5 KDP], 2 Samodzielna Brygada Czołgów [2 BCz], pułk samochodów pancernych, armijna grupa artylerii [GAA] i służby.

XII 1943 r. - IV 1944 r.

Transporty 2 Korpusu z Egiptu do Włoch, gdzie jego jednostki weszły w skład brytyjskiej 8 Armii. Udział oddziałów w działaniach obronnych nad rzeką Sangrio.